یادگار : 1- آنچه از كسي يا چيزي باقي مي‌مانَد و خاطره‌ي او را در اذهان زنده نگه‌مي‌دارد؛ 2- ياد، خاطره؛ 3- يادگاري؛ 4- (به مجاز) فرزند خلف به جا مانده از پدر و جد، جانشين، وارث؛ 5- (در قديم) نشان، اثر؛ 6- (در قديم) ماندگار، ماندني؛ 7- (اَعلام) 1) ماهنامه تاریخی و ادبی فارسی که به وسیله‌ي عباس اقبال در سالهای 1321-1325 شمسی در تهران منتشر شد؛ 2) یادگار محمّد: [قرن 9 هجری] شاهزاده تیموری، پسر بایسنقر، که در سال 873 قمری سلطان ابوسعید را کشت و در جنگ با سلطان حسین بایقرا شکست خورد.

یاسان : (دساتير) 1- از برساخته‌هاي فرقه‌ي آذركيوان؛ 2- (اَعلام) ياسان را نام پيغمبري دانسته‌اند و كتابي به نام «نامه شت و خشور ياسان» در دساتير درج شده است.

یاسر : ‌(عربي) 1- شتركُش كه گوشت قسمت كند؛ 2- آسان؛ 3- چپ، طرف چپ؛ 4- (اَعلام) نام صحابي مشهور پدرِ عمار، که خود و همسرش (سمیّه) به خاطر پذیرش اسلام، شکنجه شدند و به شهادت رسیدند.

یاسین : (عربي) (اَعلام) (= يس) سوره‌ي سي و ششم از قرآن كريم، داراي صدو هشتاد و يك آيه.

یاشار : (تركي) به معني زنده باد!، آفرين!.

یاقوت : (معرب از فارسي ياكند) 1- (در علوم زمين) سنگِ قيمتي از تركيبات آلومين كه به رنگ‌هاي سرخ، زرد، و كبود وجود دارد و در جواهرسازي به كار مي‌رود؛ 2- (در قديم) (به مجاز) لب سرخ معشوق؛ 3- (اَعلام) 1) نام يكي از قديمي‌ترين اقوام ترك كه به مغولان شباهت نزديك دارند: 2) یاقوت: کتاب عربی از ابراهیم نوبختی [قرن 4 هجری]، در کلام شیعه؛ 3) یاقوت حموی (= شهاب‌الدین یاقوت حموی): [575-626 قمری] دایرةالمعارف نویس عرب، از جمله بردگان رومی. مؤلف فرهنگ جغرافیایی مُعجم الاُدَبا؛ 4) یاقوت مستعصمی (= جمال‌الدین یاقوت مستعصمی): [قرن 7 هجری] خوشنویس مسلمان، از غلامان مستعصم عباسی، که نمونه‌هاي فراوانی از کتابهای خط او، مانند قرآن و گلستان سعدی در دست است.

یاور : ياري دهنده، كمك كننده.

یحیی : (عبري) 1- به معني «تعميد دهنده»؛ 2- (اَعلام) 1) نام پسر زكريّا از پيامبران بني اسرائيل؛ 2) یحیی (= شاه یحیی) : شاه بخشی از ایران [حدود 786-795 قمری] از سلسله‌ي آل مظفر، که مدتی بر یزد، اصفهان و فارس حکومت کرد. با اینکه نسبت به امیر تیمور از در اطاعت درآمد، ولی سرانجام به فرمان او کشته شد؛ 3) یحیی: امیر سربداری [753-759 قمری]، که طُغاتیمور، امیر مغول را کشت و خود نیز مدتی بعد به دست برادر زنش کشته شد؛ 4) یحیی برمکی: [120-190قمری] دولتمرد ایرانی، وزیر هارون الرشید که قدرت فراوان به دست آورد، ولی سرانجام مورد غضب خلیفه واقع شد و در زندان درگذشت؛ 5) یحیی ابن حسین: نخستین شاه زیدی یمن [قرن 3 هجری] ملقب به هادی؛ 6) یحیی ابن زید: [قرن 2 هجری] از دلاوران علوی، که پس از کشته شدن پدرش زید ابن علی به خراسان گریخت و در آنجا دعوت به قیام کرد. نصرابن سیار، امیر امور خراسان او را دستگیر کرد و با جمعی از یارانش کشت؛ 7) یحیی ابن عدی: (= ابوزکریا): [280-364 قمری] فیلسوف مسیحی اهل تکریت در عراق، مترجم کتاب النفس ارسطو، به عربی و مؤلف برخی کتابهای فلسفی و کلامی؛ 8) یحیی معاذ رازی: [قرن 3 هجری] عارف و زاهد ایرانی از مردم ری؛ 9) یحیی تعمید دهنده(= یوحنای مُعمَدان): [زنده تا حدود 31 میلادی] رهبر دینی یهود، از خویشاوندان حضرت عیسی (ع)، که ظهور نجات دهنده را به مردم نوید مي‌داد و آنان را در رود اردن غسل تعمید می‌داد. حاکم فلسطین به تحریک همسرش او را سربرید؛ 10) یحیای دمشقی (= یوحنای دمشقی): [حدود 675-749 میلادی] مسیحی سوری از آبای کلیسا، مؤلف آثاری در الاهیات، فلسفه و تاریخ؛ 11) یحیی نحوی: [زنده در 640 میلادی] پزشک، فیلسوف و زبان شناسی اهل اسکندریه، مؤلف شرحهایی بر کتابهای بقراط و جالینوس.

يَزدان : 1- خداوند، ايزد؛ 2- (در اديان) در مذاهب ثنوي، خداي خير و نيكي، ايزد مقابلِ اهريمن. [يزدان در اصل جمع يزد (= ايزد) است. در فارسي دري نيز مفرد به شمار آمده و در ترجمه‌ي «الله» به كار رفته است]. + ايزد.

يعقوب : (عربی) 1- به معني «پاشنه را مي‌گيرد»؛ 2- (اَعلام) 1) پیامبر یهود و نیای بنی اسرائیل، پسر حضرت اسحاق و پدر حضرت یوسف؛ 2) از حواریان حضرت عیسی(ع)، معروف به یعقوب اکبر، که به روایت انجیل در پای صلیب حضرت عیسی(ع) حضور داشت و در مصر به دار آویخته شد. یکی از رساله‌های عهد جدید منسوب به اوست؛ 3) یعقوب اصغر: [زنده تا 43 میلادی] یکی دیگر از حواریان حضرت عیسی(ع)، که به فرمان هِرود کشته شد؛ 4) یعقوب بردعی: [زنده تا 578 میلادی] اسقف سریانی، بطریرک انطاکیه و بنیانگذار مذهب یعقوبی؛ 5) یعقوب بیگ: امیر [883-896 قمری] سلسله‌ي آق‌قوینلو، که سلطان حیدر صفوی را شکست داد و کشت. به دست یکی از همسرانش مسموم شد؛ 6) یعقوب رهاوی: [حدود 633-708 قمری] اسقف یعقوبی، نحوی، مورخ و فیلسوف سریانی، مؤلف نخستین دستور زبان سریانی؛ 7) یعقوب لیث: نخستین امیر [247-265 قمری] و بنیانگذار سلسله‌ي صفاریان. بخشی از افغانستان کنونی را فتح کرد. سپس سلسله‌ي طاهریان را برانداخت. در جریان حمله به عراق در خوزستان درگذشت.